Harita - Sumı (Sumy)

Sumı, Sumi ya da Sumy, (, Rusça: Сумы), Ukrayna'nın Sumı Oblastı'nın başkenti ve Sumı Rayon idarî merkezidir. Ukrayna’nın kuzeydoğusunda kalan şehir, Psyol nehrinin kıyısındadır. 2021 nüfus sayımına göre nüfusu 259,660 kişidir. Şehir, Rusya sınırına yaklaşık 30 km. uzaklıktadır.

Sumı, 1652'de Kozak kalesi olarak kuruldu. Şehrin Sloboda kısmı, Ukrayna'yı Kırım Tatarlar'nın saldırılarından korumak için yapıldı. Bu saldırılar bittikten ve bölge Rus İmparatorluğu'na katıldıktan sonra ise Sumı, önemli bir ticari merkez oldu. 1941 ve 1943 yılları arasında Ukrayna'nın Alman işgalinde Sumı şehri ağır hasar aldı. Şehrin yıkılan kısımları savaştan sonra yeniden yapıldı.

Sumı, Dinyeper ırmağının bir kolu olan Psyol nehri kıyısında Stavişçe, Bila Tserkva Alayı'ndan Kazak Herasim Kondratyef tarafından kurulmuştur. Kuruluş tarihinin 1652 veya 1655 olup olmadığı belirsizdir. 1656-1658'de Moskova Voyvodası K. Arsenyev'in önderliğinde Sumı’nın ilk yerleşim yerinde bir kale inşa edildi. 1670'lerde müstahkem bir posad (zanaatkarlar kasabası) eklenerek genişletildi. Sonrasında Sumı Sloboda Ukrayna'nın en büyük kalesi oldu. 1658’de ise Sumı, Sumı Kozak Alayı'nın (askeri birlik ve yerel idari bölüm) merkezi olmuştu. 1680'lerde Sumı çevresinde tahkim edilmemiş banliyöler oluşmaya başladı.

17. yüzyılın sonundaki 1687 ve 1689 Kırım seferlerinde Sumı, Moskova birliklerinin toplanma noktası oldu.

Büyük Kuzey Savaşı sırasında, Aralık 1708’den Ocak 1709'a kadar şehir, Çar I. Petro döneminde Moskova komutanlık karargahıydı.

Prens A. Shakhovskoy önderliğinde kurulmuş, 1734–43 yılları arasında Sloboda Kozak alaylarını düzenleme Komisyonu Sumi'de bulundu. Kuruluşundan Ukrayna'da Kozaklığın 1765'te tasfiyesine kadar Sloboda, Kozak subay ailesi Kondratyevler'in şehirde etkisi büyüktü.

1765'te Kazak topluluğunun tasfiyesinin ardından idareci Sumı Kozak Alayı, yeni oluşturulan Sloboda Ukrayna Valiliği'ne bağlı Sumı eyaleti yapıldı ve Sumi şehri bu eyaletin merkezi oldu. 1786-89'da şehrin etrafındaki kale surları kaldırılarak şehir yeniden düzenlendi.

Sumı, 1765-1860 yılları arasındaki durgunluk döneminin ardından, Paul's Şeker Rafineri Fabrikası (I.Kharytonenko tarafından kuruluşu yakl. 1869’dır) ve Sumı Mühendislik Atölyeleri (Şeker rafinerilerine ekipman yapar ve kuruluşu yakl. 1896’dır) ile büyük bir sanayi ve ticaret merkezine dönüşmeye başladı. Vorozhba – Merefa demiryolu inşaatı ile Ocak 1877'de Sumı tren istasyonu inşa edildi. En ünlüsü Kharytonenkos olan çeşitli hayırsever sanayici aileleri Sumı'nin gelişimine katkılar yaptılar.

1905 Devriminde Sumı, bir köylü birliğince bağımsız köylü cumhuriyeti (Sumı Cumhuriyeti) kurulduğundan bu özelliğiyle Rusya'nın ünlü birkaç bölgesindendi.

İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası’nın Ukrayna’yı işgalinde Sumı ağır hasar aldı. Şehir, 10 Ekim 1941 tarihinden 2 Eylül 1943'e kadar işgal altında kaldı. Şehrin savaşta harap olan kısımları, savaştan sonra yeniden yapıldı.